Een prijzig ochtendritueel
Mijn ochtend begint steevast met een versgezet kopje koffie, het is een soort ritueel voor velen en ook voor mij. Maar de laatste tijd smaakt dat vertrouwde kopje koffie toch een beetje anders en dat komt door de hoge prijs die je tegenwoordig in de supermarkt voor een pak koffie moet betalen. Hier in Brazilië waar nog veel armoede heerst, merken veel mensen dat onmiddellijk in hun portemonnee. Dat is wrang in een land dat wereldwijd bekendstaat als de grootste koffieproducent. Hoe kan het dat koffie uit eigen bodem steeds moeilijker te betalen wordt?
De koffieplant is kwetsbaar
Koffie – en dan vooral de Arabica-variant, die voor veel kwaliteitskoffie wordt gebruikt – is een gevoelige plant. Ze gedijt het best op een hoogte tussen de 600 en 1200 meter, bij temperaturen rond de 18 tot 22 graden Celsius. Niet te warm, niet te koud. Maar precies dat delicate evenwicht komt steeds vaker in de knel. Klimaatverandering brengt verschuivingen met zich mee die de koffieteelt letterlijk onder druk zetten.
De afgelopen jaren zijn droogtes extremer geworden, regenbuien onvoorspelbaarder en hittegolven intenser. In 2021 werd Brazilië getroffen door een ongekende vorstperiode, die grote schade aanrichtte aan de koffieoogst. En dat terwijl het jaar ervoor al uitzonderlijk droog was geweest. Zo ontstaat een vicieuze cirkel: planten herstellen minder goed, de opbrengst daalt, de prijs stijgt.
Boeren in de knel
Voor de kleine en middelgrote boeren – die in Brazilië nog steeds het hart vormen van de koffie-industrie – zijn dit moeilijke tijden. Ze zien hun oogsten slinken terwijl hun kosten stijgen. Investeren in irrigatiesystemen, klimaatbestendige variëteiten of schaduwbomen kost geld dat niet altijd beschikbaar is. Bovendien is het onzeker of zulke aanpassingen voldoende zullen zijn.
Sommige regio’s, zoals delen van Minas Gerais, verliezen hun geschiktheid voor koffieteelt langzaam maar zeker. Boeren trekken noodgedwongen weg of schakelen over op andere gewassen. Daarmee gaat niet alleen productie verloren, maar ook kennis, traditie en lokale identiteit. Koffie is hier niet zomaar een exportproduct – het is een cultuurdrager, een levensritme, een verbindend fenomeen.
De smaak van de toekomst
Wat betekent dit alles voor de toekomst van koffie? De kans is groot dat koffie zeldzamer, duurder en misschien zelfs minder lekker wordt. Want ook de kwaliteit van de boon lijdt onder klimaatstress. Tegelijkertijd ontstaan er initiatieven om koffie duurzamer te verbouwen, met meer respect voor de natuurlijke grenzen van het klimaat. Dat vraagt om samenwerking tussen boeren, wetenschappers, overheden en consumenten.
En die consument – jij en ik dus – speelt hierin ook een rol. Door bewust te kiezen voor duurzame koffie, eventueel wat meer te betalen voor eerlijke handel, en ons te verdiepen in waar die bonen vandaan komen, kunnen we bijdragen aan een systeem dat weerbaarder is. Misschien niet genoeg om de hele sector te redden, maar wel als signaal dat we begrijpen wat er op het spel staat.
Een kleine kop, een groot verhaal
Elke ochtend, als ik mijn kop koffie zet, denk ik even aan de mensen achter die boon. Aan de boer in de heuvels van Minas Gerais die zijn plantage ziet veranderen. Aan de onvoorspelbare regenbuien die zijn werk onzeker maken. Aan de manier waarop iets zo kleins als een koffiebes verweven is met zoveel grotere thema’s: klimaat, economie, rechtvaardigheid.
De prijs van koffie is geen losstaand gegeven, maar het gevolg van een wereld in beweging. En misschien is dat wel de werkelijke reden waarom mijn koffie tegenwoordig anders smaakt.
De afbeeldingen heb ik gemaakt met Midjourney en met Leonardo AI.
Dutch 
Portuguese