Toen ik in 2002 naar Brazilië verhuisde, was geld overmaken nog een hele onderneming. Ik stond soms uren in de rij bij de bank, kreeg mooie stempels op formulieren van aardige bankmedewerkers en moest hopen dat het bedrag de volgende dag daadwerkelijk ergens aankwam. Digitaal betalen? Dat was iets voor de verre toekomst. Daar stonden Brazilianen nog niet bij stil.

En toch... vandaag, meer dan twintig jaar later, betaal ik de dierenarts die onze katten vaccineert met één simpele klik op mijn smartphone. Geen pasjes, geen cash, geen wachttijd. Gewoon de QR-code scannen en klaar. Welkom in het tijdperk van PIX.

Wat is PIX eigenlijk?

PIX is een digitaal betaalsysteem dat in 2020 werd gelanceerd door de Braziliaanse centrale bank. Het is supersimpel: je koppelt je bankrekening aan een sleutel – dat kan een e-mailadres zijn, een telefoonnummer of een soort IBAN-achtig nummer – en vanaf dat moment kun je 24/7 gratis geld ontvangen of overmaken. Binnen een paar seconden. Geen kosten, geen gedoe.

Ik gebruik het inmiddels overal: om de tuinman te betalen, om geld te sturen naar vrienden, om een handgemaakte zeep op een zondagsmarktje te kopen. Zelfs straatverkopers hebben tegenwoordig hun PIX-sleutel op een kartonnetje staan, vaak handgeschreven. Brazilië, dat ooit bekend stond om zijn bureaucratie, is op betalingsgebied ineens één van de meest moderne landen ter wereld geworden.

Financiële inclusie op z’n Braziliaans

Wat mij het meest raakt aan PIX is niet alleen het gemak, maar vooral wat het betekent voor gewone mensen. In de periferieën van grote steden, op het platteland, onder jongeren en ouderen – PIX heeft mensen toegang gegeven tot een systeem dat voorheen onbereikbaar was.Vroeger moest je naar een fysieke bank, waar je vaak niet welkom was zonder vaste baan of bewijs van inkomen. Nu kun je met een simpele app geld ontvangen en versturen. Miljoenen Brazilianen zijn op deze manier in één klap ‘bancair’ geworden. PIX heeft ook de opkomst van fintechs zoals Nubank en Inter versneld. Deze banken zonder filialen spreken vooral jongeren en zelfstandigen aan. 

Maar waarom is de VS dan nerveus?

Wat ik pas later ontdekte, is dat er buiten Brazilië met heel andere ogen naar PIX gekeken wordt. In de Verenigde Staten klinken inmiddels zorgelijke geluiden. Niet omdat PIX onveilig zou zijn, maar omdat het staat voor iets dat dieper gaat: financiële onafhankelijkheid. Want laten we eerlijk zijn: het wereldwijde betalingsverkeer is grotendeels gebaseerd op Amerikaanse infrastructuur – denk aan Visa, Mastercard, PayPal, en vooral de Amerikaanse dollar als standaardmunt. PIX laat zien dat het ook anders kan. En daar knelt het.

De Amerikaanse invloed op het mondiale betalingsverkeer is niet alleen economisch, maar ook politiek. Wie de infrastructuur bezit, heeft macht. Brazilië laat met PIX zien dat een land zelf iets kan bouwen – snel, goedkoop en zonder tussenkomst van buitenlandse spelers.

Zuid-Zuid-netwerken in de maak?

Wat nog spannender is: Brazilië staat niet alleen. De centrale bank werkt inmiddels aan koppelingen tussen PIX en vergelijkbare systemen in India (UPI), Colombia en zelfs Argentinië. Stel je voor: een netwerk van directe betalingen tussen landen van het Zuidelijk Halfrond, buiten het Westerse systeem om. Dan hebben we het niet meer over alleen maar techniek, maar over geopolitiek.

Ik vind dat fascinerend. Brazilië dat ooit vooral afhankelijk was van het Westen, zet nu de toon met een thuisgemaakt betaalsysteem dat wereldwijd aandacht trekt – en zelfs irritatie opwekt in Washington.

Een QR-code als symbool van vooruitgang

Voor mij is PIX meer dan een handige app. Het is een stille revolutie, een vorm van democratisering van geld. En ergens ook een symbool van wat Brazilië kan zijn als het zichzelf serieus neemt: creatief, pragmatisch, inclusief.

En dus glimlach ik elke keer als ik weer zo’n gekopieerde QR-code zie bungelen aan een houten marktkraampje in Bahia of São Paulo. Want achter die code schuilt een verhaal van vernieuwing – en misschien zelfs een beetje wereldpolitiek.

De afbeeldingen in dit bericht heb ik gemaakt met Midjourney en Leonardo AI.